آشنایی با بازرسی فنی کالا در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

امروزه با توجه به رشد صنعت در زمينه هاي مختلف و نياز به تامين كالا جهت ساخت و نصب و همچنين جايگزين نمودن قطعات فرسوده، بازرسي كالا از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. صنايع نفت ، گاز و پتروشيمي نيز از اين قضيه مستثني نبوده و بنابراين بازرسي كالا بر اساس استانداردهاي جهاني ضروري به نظر مي رسد.

از مواردي كه حائز اهميت مي باشد آگاهي و اشراف بازرس كالا به استانداردهاي ساخت و متريال ، اشراف به مستندات ارائه شده از طرف سازنده و توانايي تشكيل يك چهار چوب حقيقي براي انجام بازرسي مي باشد كه اين چهار چوب مي بايست در محدوده سلسله مراتب و روابط اداري و فني خريدار یا متقاضي كالا باشد.

کنترل کلیه فعالیتهای کیفی اعم ازبررسی مدارک و گواهینامه ها، بازدیدها، آزمونها و تستهای بررسی کیفی بر روی مواد اولیه و تجهیزات به منظور بررسی انطباق محصول با مشخصات فنی و استاندارد های مربوطه، بازرسی فنی نامیده می شود. بازرسی فنی منطبق بر کلید واژه هایی انجام میگیرد که بر اساس آنها سطح، نوع و مقدار بازرسی فنی بطور دقیق مشخص میگردد.

مطابق استاندارد ایزو ۸۴۰۲ بازرسی فعالیتی همچون اندازه گیری، آزمایش، آزمون یا سنجش یک یا چند ویژگی از یک موضوع و مقایسه نتایج با الزامات مشخص شده است تا در نهایت بتوان از انطباق هر یک از ویژگی ها اطمینان یافت. موضوع را می توان یک فعالیت یا فرایند، محصول، سازمان، سیستم یا یک شخص و یا ترکیبی از آنها دانست.

تعریف دیگری از بازرسی در استاندارد ایزو ۹۰۰۰ بدین صورت عنوان شده است: ارزیابی انطباق از طریق مشاهده و قضاوت و در صورت مقتضی همراه با اندازه گیری، تست یا مقایسه با شاخص می باشد. در اینجا لازم است واژه انطباق یا Conformity نیز تعریف شود. مطابق بند ۳-۶-۱ ایزو ۹۰۰۰ انطباق برآورده سازی یک الزام است. البته اصطلاح تطابق یا مطابقت (conformance) نیز به این معنا بکار می رود ولی بهتر است استفاده نشود.

اصولا فرآیند بازرسی شامل مراحل زیر است:

• کنترل و صحه گذاری بر«طرح کیفی» ارائه شده از سوی تولیدکننده مطابق با نیازمندی های قرارداد و استانداردهای مربوطه
• کنترل و نظارت بر نحوه ارزیابی پیمانکاران فرعی و تولیدکنندگان مواد اولیه
• نظارت بر نحوه بازرسی اقلام ورودی
• کنترل ادواری مراحل تولید
• بازرسی و صحه گذاری کنترل های انجام پذیرفته بر محصول نهایی و سوابق فنی

در برخی موارد کالاهای سفارش داده شده بصورت ساخته شده آماده بازرسی می باشند. در این صورت ممکن است بازرسی حین ساخت قبلاً توسط سازمان دیگری انجام گرفته و یا فقط بازرسی نهایی کالا و بازرسی پیش از حمل مورد توافق مشتری و فروشنده (سازنده) باشد.

از آنجایی که کالاهای مذکور بصورت حین ساخت مورد بازرسی قرار نگرفته اند لذا، بازرسی از کالا در یک مرحله (یا بازدید) بسیار حساس و دشوار خواهد بود. در بازرسی کالا مسلماً مهمترین وظیفه یک بازرس کنترل مدارک فنی ساخت و کنترل کیفیت کالا (انطباق محصول) خواهد بود چرا که بسیاری از مراحل ساخت و آزمون های مرتبط کالا قبلاً انجام گرفته است و بازرس هم در آن زمان حضور نداشته -است.

قبل از انجام بازرسی محصول و بررسی مدارک، بازرس بایستی کاملا از نحوه بازرسی و شرایط تحویل کالا مطلع باشد. یعنی به الزامات قراردادی و درخواست مشتری کاملا اشراف داشته باشد. این الزامات را می توان در قراردادهای فیمابین سازنده (تأمین کننده) و مشتری یافت. معمولا، این الزامات جزء ضمایم قرارداد بصورت سفارش خرید یا درخواست مواد، برنامه آزمون و بازرسی ، کتابچه مشخصات فنی و غیره می باشند.

نکته مهمی که باید به آن توجه نمود آن است که الزامات مشتری نسبت به الزامات استاندارد ارجحیت و اولویت بالاتری دارد البته، معمولاً الزامات مشتری شامل یک سری الزامات استانداردی هم می شود. یعنی مشتری علاوه بر اینکه یک سری درخواست ها و نیازهای خود را اعلام می نماید در نهایت امر سازنده (تأمین کننده) را به پیروی از الزامات استاندارد مربوط به ساخت محصول مورد سفارش الزام می نماید.

در حقیقت، وظیفه بازرس این است که محصول را مطابق مدارک مذکور بازرسی نماید به بیان دیگر، محصول را مطابق با الزامات و خواسته های مشتری بررسی کند و اطمینان حاصل نماید که محصول مورد سفارش کلیه الزامات مشتری را برآورده می سازد.

گروه های مسول در بازرسی فنی کالا

سازنده / فروشنده : مسئولیت اصلی برعهده ی سازنده/ فروشنده است تا بازرسی های لازم برای تضمین انطباق محصول با مشخصات فنی و استاندارد مربوطه را انجام دهد.

پیمانکار اصلی /خریدار /کارفرما : بازرسی های لازم را به منظور اطمینان از انطباق کالا با مشخصات فنی و استاندارد مربوطه را انجام می دهد.

بازرس شخص ثالث : شرکت بازرس شخص ثالث شرکت بی طرفی می باشد که توسط کارفرما تعیین می گردد تا بر اساس درخواست سازنده و با هماهنگی پیمانکار اصلی، فعالیت های مربوطه را در ایستگاه های مختلف بازرسی به انجام برساند. فعالیت های این شرکت جهت حصول اطمینان کارفرمای اصلی از صحت انطباق کالا با مشخصات فنی آن صورت می پذیرد.

شرح فعالیتهای بازرسی در ایستگاهای ساخت

تست ها و بازرسی های کالا از مشخصات فنی و استاندارد های طراحی و ساخت استخراج شده و در طی فرایند ساخت و تولید تجهیزات، در ایستگاه های مختلف در برنامه ی کنترل کیفیت گنجانده می شود.

حجم انجام تست و بازرسی

تعداد کالاهای مورد نظر برای اجرای فعالیت های تست و بازرسی نسبت به تعداد کل کالا بر اساس کمیتی به نام Test Frequency پیش بینی می گردد. به عنوان مثال اگر ۱۰ عدد شیرآلات صنعتی ساخته شده باشد، آزمون مقاومت در برابر آتش می تواند بر روی یک عدد (%۱۰) از این شیرآلات صورت پذیرد، و یا انجام آزمون غیر مخرب ذرات مغناطیسی بر روی بدنه شیرآلات میتواند به طور %۱۰۰ انجام شود.

میزان مشارکت عوامل مرتبط در فعالیتهای تست و بازرسی

میزان مشارکت گروه های بازرسی فنی و یا کنترل کیفی هر رده (کارفرما، پیمانکار، سازنده و TPA در ایستگاه های مختلف تست و بازرسی، متفاوت بوده که شرایط هر یک از آن ها در طرح کنترل کیفی گنجانده شده وبه شرح ذیل میباشد :

۱- حضور الزامی در بازرسی

چنانچه حضور بازرس الزامی باشد، در این صورت اجرای عملیات تست و بازرسی توسط سازنده بایستی الزاما در حضور بازرس انجام شود و تا زمانیکه این مرحله با شرایط مذکور محقق نگردد فرآیند بعدی ساخت قابل اجرا نخواهد بود.

۲ - حضور کامل در بازرسی

عملیات بازرسی در این حالت بایستی در حضور بازرس انجام پذیرد ولی عدم حضور بازرس مانعی برای اجرای عملیات بازرسی و انجام مرحله ی بعدی ساخت نخواهد بود.

۳- حضور غیر کامل (جزیی) در بازرسی

عملیات بازرسی در حضور بازرس بر روی بخشی از کالا صورت می پذیرد و عدم حضور بازرس مانعی برای اجرای کامل عملیات بازرسی توسط سازنده و انجام مرحله ی بعدی ساخت نخواهد بود.

۴- مرور گواهی کالا و مواد اولیه

به بررسی گواهی کالا و مواد اولیه جهت حصول اطمینان از انجام کلیهی تستها و بازرسی های لازم الاجرا و انطباق نتایج تمامی تستها بر مشخصات فنی و یا استانداردهای مرجع اطلاق میگردد.

۵ - مرور و تایید مدارک کالا

به بررسی و تایید نتیجه هر تست و آزمونی جهت حصول اطمینان از صحت بازرسی های انجام شده و انطباق نتیجه آنها بر مشخصات فنی و یا استانداردهای مرجع اطلاق میگردد. مسوولیت صحت گزارشات مستقیما بر عهده بازرس می باشد.

۶ - مرور گزارشات تست و بازرسی کالا

به مرور نتیجه هر تست و آزمون جهت حصول اطمینان از صحت بازرسی های انجام شده و انطباق نتیجه آنها بر مشخصات فنی و یا استانداردهای مرجع اطلاق میگردد. مسوولیت صحت گزارشات بر عهده بازرس نمی باشد.

میزان انجام فعالیتهای تست و بازرسی گروه های مختلف در ایستگاههای مربوطه می تواند متفاوت باشد. بعنوان مثال گروه کنترل کیفی سازنده در زمینه تست فشار بدنه شیرآلات صنعتی بصورت %۱۰۰ مسوولیت دارد، ولی بازرس شخص ثالث در این ایستگاه میتواند در انجام تست فشار %۲۵ از کل شیرآلات حضور داشته باشد.

ارزیابی و انتخاب سازندگان

قابلیت و توانمندی سازندگان مورد تأیید کارفرما قبل از عقد قرارداد بایستی از نظر کیفی مورد ارزیابی قرار گیرد. پیمانکار در این خصوص نسبت به بازدید از کارخانه و بررسی کلیهی امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی موجود اقدام مینماید. این ارزیابی توسط گروه کارشناسی خبره و بر اساس فرمهای مربوطه با سیستم امتیازبندی مشخص صورت میگیرد و نهایتا نظر کارشناسی آنها جهت تجزیه و تحلیل به گروه های ذیربط ارائه میگردد. در فرم ارزیابی موردنظر به موارد زیر اشاره شده است:

• فضای کارگاه سازندگان اعم از مساحت کل کارخانه، فضای اداری، مساحت کارگاههای سقف پوشیده و سرباز، مساحت انبارهای کالای سرپوشیده و سرباز، مساحت کارگاه رنگ و سند بلاست و غیره…
• ماشین آلات و کلیه تجهیزات خطوط تولید از نظر سال ساخت، کیفیت عملکرد، پیشرفته بودن تکنولوژی بکاررفته، ظرفیت اسمی و غیره…
• ساختار تشکیلاتی بر اساس نمودار سازمانی سازنده
• سیستم آموزشی
• تسهیلات سخت افزاری و نرم افزاری گروه های طراحی و مهندسی، برنامه ریزی و کنترل پروژه و … .
• سیستم مدیریت و ارتقاء کیفیت و وجود خط مشی سازمانی
• ساختار واحد کنترل کیفیت
• رویه بازبینی تجهیزات تست و آزمون
• رویهی کنترل محصول نامنطبق
• رویه تحقق محصول
• سیستم ایمنی، سلامت و محیط زیست سازنده
• لیست مشتریان و رضایتمندی آنها

بیشتر بدانید

• چرا در دوره های آموزشی موسسه آریا آزمون صنعت شرکت کنیم؟
• آشنایی با مشتریان موسسه آریا آزمون صنعت